FIA en Formule 1 botsen: Hoe de teams bijna hun eigen wereldkampioenschap opzetten | GPFans Special

De Fédération Internationale de l'Automobile (FIA) en de deelnemers in de Formule 1 lijken steeds verder uit elkaar te groeien. Vooral onder de coureurs heerst er onvrede over de gang van zaken bij de internationale autosportbond. Het is echter niet de eerste keer dat er wrijving is met de FIA. In deze GPFans Special blikken we terug op de ruzie met de teams die bijna uitliep op een scheiding en het einde van de Formule 1.

In de koningsklasse van de autosport zijn er eigenlijk drie grote partijen: de organisatie (de FIA), de eigenaar en commercieel rechtenhouder (Liberty Media en Formula One Management) en de teams. Eind jaren 70 en begin jaren 80 waren de Formula One Constructors' Association (FOCA), een organisatie van de teams buiten Alfa Romeo, Ferrari en Matra, en de FIA het over een aantal belangrijke zaken totaal niet eens met elkaar. Het gevolg was dat sommige Grands Prix zonder punten werden gehouden of compleet geschrapt moesten worden, en bandenleverancier Goodyear dreigde per direct uit de Formule 1 te stappen. Om een nog grotere ramp te voorkomen, kwamen de FOCA, onder leiding van Bernie Ecclestone, en de FIA, onder leiding van Jean-Marie Balestre, bij elkaar op het FIA-hoofdkwartier aan de Place de la Concorde om 13 uur lang zonder pauze te vergaderen. Ze sloten compromissen en tekenden het Concorde Agreement, een document waarin voorwaarden staan waaronder de teams racen en hoe de FIA de boel moet organiseren. Dit document is uiterst geheim en wordt sinds 1981 iedere paar jaar geüpdatet en opnieuw ondertekend.

Grand Prix World Championship

Ecclestone werd met Formula One Management (FOM) de commercieel rechtenhouder samen met F1-eigenaar KirchGruppe vanaf de midden jaren 90 en ze begonnen als derde partij een rol te spelen in de Concorde Agreement. In 2001 richtten BMW, DaimlerChrysler (Mercedes-Benz), Fiat (Ferrari), Ford en Renault de GPWC Holdings op en eisten een groter deel van het geld dat werd verdiend door de uitzendrechten. Zo niet, dan zouden ze in 2008 allemaal uit de Formule 1 stappen om vervolgens een eigen Grand Prix World Championship te organiseren. Ferrari koos in 2005 de kant van Ecclestone, waardoor de mogelijke toekomst van de GPWC schommelde, maar tegelijkertijd toonden Honda en Toyota interesse. Halverwege 2008 besloten de tien teams de Formula One Teams Association (FOTA) op te zetten om henzelf een stem te geven in onderhandelingen over een nieuw Concorde Agreement met de FIA en FOM.

Financiële crisis

De bankencrisis van 2007 en 2008 zorgde voor een boel onzekerheid binnen de Formule 1. Het begon allemaal door problemen op de huizenmarkt in de Verenigde Staten en uiteindelijk zou het vertrouwen in het ingewikkelde bancaire systeem wereldwijd verdwijnen met faillissementen en overnames tot gevolg. Bedrijven hadden veel minder geld over om te investeren in bijvoorbeeld de autosport en dat was uiteraard voor F1 weer een grote zorg. BMW, Honda en het fabrieksteam van Toyota vertrokken vanwege de financiële onzekerheden en dus bleven alleen nog Ferrari, Mercedes en Renault als motorleveranciers over, samen met het zwakke Cosworth.

Eerste voorstel budgetcap

Max Mosley, de opvolger van Balestre als president van de FIA, kwam begin 2009 met het plan om een kostenplafond te introduceren voor het seizoen van 2010 als reactie op de financiële crisis. Het zou gaan om een budget van 30 miljoen euro (wat door inflatie tegenwoordig 42 miljoen euro zou zijn), maar dit was optioneel. Koos een team ervoor zichzelf te limiteren tot dit budget, dan zou het meer vrijheden krijgen bij het ontwerpen en technisch ontwikkelen van de auto. Hield je je niet aan het budget, dan kreeg je dus niet die vrijheden maar juist meer restricties. De FOTA was het niet eens met het plan om twee verschillende technische reglementen te introduceren in de Formule 1. Ferrari stapte zelfs naar de rechter, maar ze verloren de zaak, omdat ze niet hun veto hadden gebruikt om het eerste voorstel van de budgetcap tegen te houden bij de World Motor Sport Council.

Acht teams trekken zich terug

In mei 2009 besloten alle teams zich terug te trekken voor het F1-seizoen van 2010 en het lukte de FIA niet om de FOTA tevreden te stellen. Al gauw besloten Force India en Williams echter om aan te geven dat ze wel aan de Formule 1 wilden blijven meedoen, aangezien ze toch de plannen voor een budgetcap steunden, maar ze zetten nog geen handtekening. Williams liet verder weten dat het team bestond, omdat ze wilden racen, en ze zouden zich niet aan hun eigen moreel houden door zich terug te trekken. Force India en Williams mochten niet langer meedoen aan onderhandelingen waarbij de FOTA betrokken was en dus bleven BMW Sauber, Brawn GP, Ferrari, McLaren, Red Bull, Renault, Toro Rosso en Toyota over.

FIA houdt voet bij stuk

In aanloop naar de Britse Grand Prix in juni schreven de acht FOTA-teams een brief aan de FIA waarin ze aangaven met spoed de uit de hand gelopen situatie wilden bespreken. Tevens wilden ze een uitstel met het zetten van hun handtekeningen onder een nieuw Concorde Agreement, als ze het überhaupt eens konden worden met de FIA. De FOTA-teams wilden in de Formule 1 blijven tot tenminste eind 2012 en de aankomende nieuwe teams - uiteindelijk werden dat Hispania Racing Team (HRT), Lotus en Virgin - zelfs voorzien van technische kennis en advies. Maar de FIA hield voet bij stuk. De autosportbond verplaatste de deadline niet om de nieuwe teams eerlijk te behandelen en omdat ze niet op tijd het eens zouden worden over een nieuw Concorde Agreement, de budgetcap zou blijven en er zou een zogeheten engine freeze komen, een periode waarin motorleveranciers de motoren en versnellingsbakken niet voor prestatiewinst verder mochten ontwikkelen.

Afgescheiden kampioenschap

Op de dag van de vrije trainingen voor de Britse Grand Prix kondigden de acht FOTA-teams aan een afgescheiden kampioenschap te organiseren voor 2010. Dit besloten ze na een geheime vergadering op het hoofdkwartier van Renault in Enstone. De FIA dreigde een rechtszaak aan te spannen tegen de FOTA en, bang dat de teams daadwerkelijk uit de Formule 1 zouden stappen, wilden ze nu dan toch het gesprek aangaan met de FOTA. Maar het was al te laat, volgens de acht renstallen buiten Force India en Williams. Het besluit was al genomen en ze zouden niet van gedachten veranderen. De FOTA had zelfs al een kalender voor het seizoen 2010 samengesteld voor het afgescheiden kampioenschap en deze lekte uit tijdens het raceweekend op Silverstone.

Kalender 2010

Als het de FOTA lukte om haar eigen wereldkampioenschap te lanceren, dan zou dit de kalender van 2010 worden. Portimão, de Lausitzring, het Helsinki-stratencircuit en het Surfers Paradise-stratencircuit waren de vier banen waar de Formule 1 op dat moment nog nooit eerder had gereden. Er stonden zelfs een aantal Grands Prix op waar F1 in 2009 nog actief was: Monaco, Groot-Brittannië, Italië, Abu Dhabi, Singapore en Japan.

Brawn GP tekent voor de duivel

Brawn GP leidde het kampioenschap met Jenson Button gedurende 2009. De renstal, onder leiding van Ross Brawn, was ontstaan uit Honda wat de Formule 1 plotseling had verlaten na 2008. Er werd een Mercedes-krachtbron achterin de bolide gezet en, mede dankzij de controversiële dubbele diffuser, was de Brawn GP-wagen ongelooflijk snel. Het grote probleem voor het kleine team was geld. Ze hadden geen budget om de auto verder te ontwikkelen en het salaris van de werknemers stond op het spel. De FIA besloot de verdeel-en-heers-tactiek te gebruiken om haar zin te krijgen en de FOTA tot stoppen te dwingen, beginnend bij het financieel worstelende Brawn GP. Ecclestone en Mosley planden een meeting met Brawn GP-CEO Nick Fry en teambaas Ross Brawn in Londen.

"Bernie en de FIA zouden het geld dat aan ons toebehoord was, niet geven, tenzij we officieel tekenden voor 2010", vertelde Fry in Brawn: The Impossible Formula 1 Story. Ecclestone kreeg in de documentaire de vraag of hij zich herinnerde Brawn GP in de lastige positie te hebben gezet om zich aan te sluiten voor de Formule 1 in 2010 en hij antwoordde meteen met een stevige 'nee'. Fry vervolgde: "We raakten compleet vast tussen wal en schip. We werden in die positie gedwongen, omdat we wanhopig waren. Aan de ene kant hadden we een cheque van 12 miljoen pond, maar aan de andere kant hadden we een loyale bond met de andere Formule 1-teams waar we in geloofden. Ik zette mijn handtekening onder de deal, maar het was alsof ik voor de duivel had getekend."

Brawn en Fry hadden in de ochtend de deal gesloten en wilden meteen doorrijden naar een vergadering van de FOTA om uit te leggen dat ze gedwongen waren om dit te doen om hun geld te krijgen en financieel te overleven, maar dat ze nog steeds loyaal wilden blijven aan de FOTA. Ecclestone, zo sluw als hij was, had de deal al verklapt aan de andere teams en dus kreeg Brawn onderweg naar de vergadering al een telefoontje van Renault-teambaas Flavio Briatore dat Brawn GP niet langer welkom was bij de FOTA. Brawn GP werd als de vijand gezien, aangezien ze nu aan de kant van Ecclestone en Mosley stonden, maar het gaf wel Force India en Williams, tevens op het randje van geldnood, de moed om ook hun handtekening te zetten. Uiteindelijk werd Brawn GP gered door Mercedes die halverwege november 2009 besloot om driekwart van de aandelen te kopen.

Budgetcap en Mosley verdwijnen

Op 1 augustus maakte de FIA bekend dat er eindelijk een nieuw Concorde Agreement was getekend, nadat de overige zeven FOTA-teams hadden besloten om toch maar in de Formule 1 te blijven. Het was namelijk gelukt om een aantal eisen er doorheen te drammen. Het grote struikelpunt was dat er twee verschillende technische reglementen zouden komen met de introductie van de budgetcap van 30 miljoen euro per jaar. Dat kostenplafond verdween en zou niet deel uitmaken van de nieuwe deal die tot eind 2012 zou gelden. Tevens was het gelukt om Mosley op te laten stappen en Jean Todt werd de nieuwe president van de FIA.

Het probleem wat vervolgens ontstond was dat HRT, Lotus en Virgin hun debuut zouden maken en zich hadden voorbereid op het seizoen van 2010 met de budgetcap in gedachten. De drie nieuwe teams waren dan ook veruit het minst competitief. HRT scoorde geen enkel punt en ging na 2012 failliet. Lotus, wat later Caterham werd, kon nog door tot eind 2014, voordat het geld op was. Virgin transformeerde in Marussia en later in Manor en scoorde punten in 2014 en 2016, voordat het in aanloop naar 2017 failliet ging. De voormalige CEO van Manor, Graeme Lowdon, is de teambaas geworden van het nieuwe Cadillac F1-team.

Vertrouwen weg bij de coureurs

Sinds 2010 is het lange tijd rustig gebleven tussen de FIA, FOM en de teams, maar met Mohammed Ben Sulayem aan het roer van de autosportbond lopen de spanningen weer op. De man uit Dubai, die in 2021 werd verkozen tot de nieuwe president van de FIA, lijkt het vertrouwen te hebben weggenomen bij de teams en coureurs door bepaalde acties en uitspraken. "Er is duidelijk een enorme hoeveelheid verandering binnen de FIA, dus het is duidelijk niet de meest stabiele plek", verklaarde George Russell tijdens een persconferentie. Russell is naast Mercedes-coureur ook voorzitter van de Grand Prix Drivers' Association (GPDA), de vakbond van de coureurs. "Misschien is het daarom lastig geweest om sommige veranderingen die we wilden, doorgevoerd te krijgen. Natuurlijk heeft iedereen zijn eigen kant van het verhaal. Zoals ik al zei, ik denk dat als we het gevoel hebben dat er naar ons geluisterd wordt en dat sommige van de veranderingen waar we om vragen worden doorgevoerd, omdat we het uiteindelijk alleen maar doen in het belang van de sport, ons vertrouwen misschien zal toenemen. Er zijn een aantal coureurs die de situatie waarschijnlijk zat zijn. Het lijkt alleen de verkeerde kant op te gaan."

Veranderingen bij de FIA

De veranderingen waar Russell op doelt zijn ontslagen en regelwijzigingen binnen de autosportbond. De ontslagen begonnen bij Steve Nielsen die nog geen jaar lang sportief directeur was, voordat hij in december 2023 besloot die rol op te geven. Meteen daarna vertrok Deborah Mayer, de oprichter van het volledig vrouwelijke raceteam Iron Dames, als hoofd van de FIA-commissie voor vrouwen. In januari 2024 accepteerde Tim Goss een baan als engineer bij VCARB en dus zat de FIA plotseling zonder technisch directeur van de single seater-racerij. CEO Natalie Robyn vertrok in mei en in oktober gingen ook communicatiedirecteur Luke Skipper en secretaris-generaal van mobiliteit Jacob Bangsgaard ervandoor. Wedstrijdleider Niels Wittich en compliance officer Paolo Basarri zijn inmiddels ook de laan uitgestuurd.

Ondertussen heeft Ben Sulayem ervoor gezorgd dat hij meer macht heeft binnen de FIA. De bevoegdheid van de ethische commissie om klachten te onderzoeken en zelf te beoordelen, is weggenomen. De ethische commissie mag slechts bepalen of een diepgaand onderzoek noodzakelijk is. Zo'n rapport gaat dan naar de president van de senaat Carmelo Sanz De Barros en die bepaalt dan of er actie moet worden ondernomen. De bevoegdheid om ethische kwesties te onderzoeken ligt dan dus bij Sanz De Barros en niet meer bij de ethische commissie. Er zouden clausules in de plannen staan dat als Ben Sulayem onderzocht wordt, dan gaat het rapport direct naar Sanz De Barros, en vice versa. De FIA-president en de president van de senaat beslissen nu over elkaars lot.

Hoe dicht zit F1 nu bij een afgescheiden kampioenschap?

De coureurs, gesteund door de teams, en de FIA zijn de laatste maanden steeds vaker aan het botsen door de uitspraken en beslissingen van de autosportbond en diens president. De coureurs willen op zijn minst gehoord, maar zelfs dat lukt niet. Wanneer er straffen worden uitgedeeld, willen ze de redenering erachter horen, maar ook daar blundert de FIA. Zo waren de coureurs het er absoluut niet mee eens dat Max Verstappen een taakstraf moest incasseren voor het gebruik van het woordje 'fuck'. Het was niet eens naar een persoon gericht, maar naar een situatie waarin de Red Bull RB20-bolide niet naar Verstappens zin werkte. Het is zelfs zover gekomen dat de GPDA een statement moest lanceren om Ben Sulayem een stevige waarschuwing uit te delen.

Zijn de teams en coureurs binnenkort van plan opnieuw voorbereidingen te treffen voor een afgescheiden kampioenschap? Nee, zover zijn we nog niet. Daarbij zijn de teams in de afgelopen anderhalve decennium veel meer waard geworden en draait het spelletje om veel meer geld. Maar één ding is duidelijk: het wordt tijd voor de FIA om weer te luisteren naar de teams en coureurs. Want zonder deelnemers is er geen Formule 1 en zonder auto's hebben eigenaren Liberty Media en FOM geen product om te verkopen.

IT'S SHOWTIME!

It's showtime! Wed €10 en scoor €50 aan free bets!

• Adv • Wat kost gokken jou? Stop op tijd, 18+

Gerelateerd

Longread ✍️

Toto Wolff: het leven van één van de meest succesvolle teambazen aller tijden

• 13 januari 2025 18:14

Special

De Nürburgring en Nordschleife: een iconische plek in de motorsport

• 12 januari 2025 16:21